بواسير (هموروييد) بيماري است كه در آن سياهرگ‌هاي ناحيه نشيمنگاه متورم و دردناك ميگردد و ممكن است خونريزي نمايد. بواسير ممكن است در درون مقعد (بواسير داخلي كه شامل 4 درجه ميباشد) يا بيرون آن (بواسير خارجي كه به ندرت همراه با ترومبوز يا لخته شدن خون درون آن ميگردد) باشد. هر دوگونه اين بواسير فراوان بوده و همراه با افزايش فشار هيدروستاتيك در وريد پورتال (سياهرگ باب) ميباشند.بواسير در بسياري از موارد به درمانهاي سنتي مانند حمام آب گرم يا داروهاي نرم كننده مدفوع پاسخ ميدهد؛
بواسير چيست؟بواسير (هموروييد) بيماري است كه در آن سياهرگ‌هاي ناحيه نشيمنگاه متورم و دردناك ميگردد و ممكن است خونريزي نمايد. بواسير ممكن است در درون مقعد (بواسير داخلي كه شامل 4 درجه ميباشد) يا بيرون آن (بواسير خارجي كه به ندرت همراه با ترومبوز يا لخته شدن خون درون آن ميگردد) باشد. هر دوگونه اين بواسير فراوان بوده و همراه با افزايش فشار هيدروستاتيك در وريد پورتال (سياهرگ باب) ميباشند.بواسير در بسياري از موارد به درمانهاي سنتي مانند حمام آب گرم يا داروهاي نرم كننده مدفوع پاسخ ميدهد؛ ولي هموروئيد داخلي كه ايجاد افتادگي مزمن در ناحيه مقعد مينمايند، به جراحي بهتر جواب ميدهد. در گرفتاري‌هاي خفيفتر بزرگي يا افتادگي مقعد ميتواند با استفاده از نواركشي بند آورنده خون يا تزريق عوامل اسكلروزه كننده يا سوزاننده درون رگي (مانند Sodium tetradechol sulfate) درمان شود.
بواسير و درمان آن
به طور كلي درمانها شامل 4 ميباشند:
الف- درمانهاي غير دارويي، ب- درمانهاي دارويي، پ– جراحي، ت- درمانهاي گياهي.
الف- درمانهاي غيردارويي:
1. جلوگيري از فشار آمدن بر ناحيه نشيمنگاه (مانند نشستن بر روي يك حلقه باد شونده).
2. خودداري از زور زدن هنگام دستشويي، اجابت مزاج و كم كردن زمان نشستن در دستشويي.
3. بيشتر خوردن سبزيجات تازه، ميوه‌جات(مانند زردآلو، آلوچه و آناناس)، خوراكي‌هاي فيبردار و آب.
4. كاهش خوردن چربيهاي اشباع شده (جانوري) و افزايش مصرف چربيهاي غير اشباع (گياهي).
5. خوراك خوردن در فضاي آزاد و آرام.
6. جويدن كامل غذا.
7. نشستن به مدت 3 دقيقه در لگن آب گرم و سپس 1 دقيقه در آب سرد، اين كار تا 3 بار تكرار شود تا يك دوره تكميل گردد. يك تا دو دست در روز و 3 تا 4 بار در هفته سفارش ميشود.
8. استراحت
ب- درمانهاي دارويي:
1- Saline Laxatives (ملين هاي نمكين): كه داراي يونهاي سيترات، منيزيم، فسفات و سولفات ميباشند و به عنوان نرم كننده مدفوع، وارد آورنده فشار بر مدفوع و جلوگيري از دفع مدفوع سخت به كار ميروند؛ مانند شربت شيري رنگ منيزيوم سولفات.
2- بي‌حس كنندههاي موضعي: مانند ژلها و پمادهاي ليدوكائين، بنزوكائين و پراموكسين؛ همچنين نيتروگليسرين موضعي ميتواند باعث كاهش درد بيمار گردد.
3- ملينهايي (شل كننده مدفوع) به شكل توده حجم‌دار (Bulk): مانند گرد پسيليوم (پودر گياه اسفرزه) و عصاره مالت (مخمر آبجو).
4- شيافها و پمادهاي آنتي هموروئيد (ضد بواسير) كه داراي تركيب‌هاي:
الف) بي‌حس كنندههاي موضعي كه در بالا يادآوري گرديد، براي كاهش درد بيمار ميرود.
ب) تركيبات تنگ‌كننده رگها (منقبض كننده عروق) مانند فنيل افرين و اپي نفرين براي كاهش تورم و خارش و احساس ناراحتي در مقعد
ج) تركيبات قابض مانند هامامليس، زينك اكسايد (سفيداب روي)، آلومينيوم ساب استات و كالامين كه باعث برطرف شدن خارش، سوزش و تحريك ميگردد.
د) تركيب‌هاي نگاه‌دارنده مانند: كره كاكائو، گليسيرين، روغن پارافين، لانولين و روغن جگر ماهي كه باعث نرم شدن ناحيه تحريك شده گرديده و از سوزش بيشتر جلوگيري مينمايد.
5) تركيبات ضد التهاب كورتوني: مانند هيدروكورتيزون.
پ- جراحي:
هموروئيد دروني كه ايجاد افتادگي مزمن مينمايد، به جراحي بهتر پاسخ ميدهد؛ ولي در مواردي كه هموروئيد بيروني همراه با ترومبوز (لخته شدن خون در رگها) شديد باشد درمان دربرگيرنده: ايجاد برش، جداكردن لخته خون و سپس فشرده كردن ناحيه مربوطه ميباشد. در زمان التهاب شديد مقعد، زخم معده يا كوليت اولسراتيو (روده زخمي شونده) بايد از جراحي خودداري گردد. پروكتوسكوپي يا كولونوسكوپي پيش از عمل انجام ميشود.
ت- درمانهاي گياهي:
1- plantago psyllium (اسفرزه): كه به عنوان يك ملين حجم دهنده با ميزان 1 تا 2 قاشق مرباخوري در روز (6 گرم در هر قاشق) پس از ظهر يا پيش از صبحانه خورده ميگردد. مورد (Myrtus Communis)
2- Horse chestnut ،Aesculus hippocastanum (شاه بلوط هندي): كه افشره آن به شكل خوراكي (با دوز mg/day120-40) يا موضعي (ژل 1 تا 2% چند بار در روز) در درمان بواسير به كار ميرود. (اين گياه بومي يونان و بلغارستان بوده ولي به دليل زيبايي آن در ايران پرورش مييابد.)
3-Hesperidin (يك بيوفلاونوئيد است كه در تيره مركبات وجود دارد): به فرم خوراكي به عنوان ضد درد و ضدالتهاب (از طريق مهار پروستا گلاندينها) در درمان بواسير به كار ميرود. (از قرصهاي mg 500 آن (Daflon)، 2 قرص سه بار در روز به مدت 3 روز و سپس 1 قرص 3 بار در روز به مدت 4 روز).
4- مورد (Myrtus Communis): مورد از گياهاني است كه داراي اثر ضد باكتري، ضد قارچ، پلشت بر، ضد عفوني كننده، ضدالتهاب، التيام بخش و بهبود دهنده زخم‌ها ميباشد. عرق برگ و گل آن قابض و بندآورنده خون بوده و افشره آن نيز ضد احتقان (پرخوني) و قابض (تنگ و خشك كننده) است. در طب ايراني از آن در درمان بواسير و شقاق بهره بسيار گرفته شده است. در بازار دارويي ايران به شكل پماد و قطره يافت ميشود.
۵- ريوند چيني (روبارب) Rheum Palmatum: داروي آماده شده از گرد (پودر) ريشه اين گياه به صورت خوراكي داراي اثرات درماني بر روي بواسير و شقاق ميباشد. اين دارو با دارا بودن ويژگي ضدالتهابي و التيام دهندگي مواد لازم را براي تندرستي ديواره به رگها رسانده، ديواره را استحكام بخشيده، از پارگي رگها و خونريزي جلوگيري مي‌كند.